Współczesny wygląd naszej planety kształtował się przez miliardy lat. W skorupie ziemskiej oraz na jej powierzchni nieustannie zachodziły i zachodzą przemiany – zarówno gwałtowne, np. trzęsienia ziemi czy wybuchy wulkanów, jak i powolne, np. wietrzenie skał czy ruchy masowe.
Nasza planeta ma około 4,6 mld lat, a życie pojawiło się około 3,8 mld lat temu – człowiek współczesny zasiedla ją zaledwie od około 200 tys. lat. Aby przedstawić wydarzenia, które zachodziły w tym bardzo długim okresie (od powstania planety aż do współczesności) używa się czasu geologicznego – systemu rachuby czasu, w którym poszczególne przedziały (eony, ery, okresy, i epoki) odpowiadają okresom charakterystycznym dla powstawania skał i podawany jest w milionach lat. Podział ten został wprowadzony na podstawie najważniejszych wydarzeń geologicznych i klimatycznych oraz zmian zachodzących w świecie zwierzęcym i roślinnym. wiemy o nich dzięki pozostałościom organizmów, które zachowały się w skałach, nazywamy je skamieniałościami.
Badaniem zmian zachodzących w litosferze i na jej powierzchni zajmuje się geologia historyczna. Przyjmuje ona zasadę, że zjawiska i procesy geologiczne mające miejsce w przeszłości są odzwierciedlone we współcześnie odnalezionych skamieniałościach. Pozwalają one bardzo precyzyjnie określić wiek skał – zarówno bezwzględny (metoda izotopowa), jak i względny. Na podstawie badań radiometrycznych w miarę precyzyjnie określono bezwzględny wiek Ziemi na ok. 4,6 miliarda lat.
W celu poznania dziejów Ziemi, oprócz wieku bezwzględnego skał, istotne jest także ustalenie ich wieku względnego oraz odtworzenie następstw zdarzeń z przeszłości naszej planety. Uzyskuje się to wieloma sposobami, np. metoda stratygraficzna oparta na ułożeniu skał mówi, że skała osadowa leżąca wyżej jest młodsza od skały osadowej leżącej poniżej. Jednak przy datowaniu wieku skał oraz poznawaniu wydarzeń z minionych epok najszersze zastosowanie ma paleontologia. Szczątki, odciski i odlewy organizmów żyjących w prehistorii występują dziś w skałach jako skamieniałości, dzięki którym można precyzyjnie określić wiek skał – bezwzględny (metodą izotopową) i względny (metodą radiometryczną). Szczególnie duże znaczenie mają tzw. skamieniałości przewodnie, czyli ślady gatunków, które pojawiły się na Ziemi na krótki okres czasu (z geologicznego punktu widzenia) i występowały powszechnie.
Podział dziejów Ziemi przedstawia tablica stratygraficzna (Wikipedia), natomiast nauka zajmująca się badaniem wieku i wzajemnego ułożenia skał w celu odtworzenia historii naszej planety to stratygrafia.
Dzieje geologiczne – źródło – Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy dr Tatiana Woroncowa-Marcinowska
